Effect of soil components on some phosphorus fractions

Abstract

Bitki yetiştiriciliğinde makro bitki besin elementi olan fosfor (P) bitki gelişiminde önemli bir besin kaynağıdır. Topraklarda yeterli P olmasına karşın bitkinin bu P’dan faydalanamadığı durumlar bitki gelişiminin kısıtlanmasına neden olmaktadır. Bu amaçla alınabilir P problemleri olan ağır bünyeli iki toprakta çalışma yapılmıştır. Topraktan kireç, organik madde ve demir oksitler uzaklaştırılarak P fraksiyonlarına etkileri takip edilmiştir. Organik madde giderme işlemi (OG) için toprağa %30’luk H2O2 ilave edilerek ısıtma işlemi yapılmış fazla H2O2 yıkanarak uzaklaştırılmıştır. Kireç giderme işlemi (KG) işlemi için toprağa 1.0 N HCl çözeltisi ilave edilmiş, kabarma tamamlandığında toprak yüzeyindeki su yıkanarak sifonlanmıştır. Kireç, organik madde ve demir giderme işlemi (KODG) için toprak üzerine 0.5 M NaHCO3, 0.3 M Na3C6H5O7 çözeltisi ve Na-dithionite ilave edilerek su banyosunda ısıtılıp, buharlaştırılmış, renk beyazlaşıncaya kadar işleme devam edilmiştir. Her iki toprak için tek tek ve ardışık bileşen uzaklaştırma işlemi yapılarak OG, KG, Kireç ve organik madde giderme işlemi (KOG) ile KODG konuları oluşturulmuştur. Farklı ön işlemlerden geçirilerek toprak bileşenleri uzaklaştırılmış toprakların P-adsorpsiyon maksimumları (Smax) bulunmuştur. Elde edilen denge çözeltisi P miktarları (C) ve adsorplanan P (S) verileri kullanılarak Langmuir adsorpsiyon izoterminin doğrusallaştırılmış denklemi oluşturulmuştur. P fraksiyonları, yaş yakma, kuru yakma ve NaHCO3 (pH 8.5) ekstraksiyonu kullanılarak tayin edilmiştir. Düver ve Harran serisinde toplam fosfor (PT) 804 ve 858 mg kg , organik fosfor (Po) 430 ve 340 mg kg -1 olarak bulunmuştur. Toprak bileşenlerinin giderilmesi ile PT arasındaki regresyon, Düver serisinde önemli olmuştur (0.795*). Giderme işlemleri PT değerinde azalma gerçekleştirmiş ve istatistiki anlamda önemli olmuştur (F=10.24*, P<0.05; F=16.95**, P<0.01). Giderme işlemleri ile Pi miktarı arasındaki regresyon ilişkisi (0.905* ve 0.789*) önemli olmuştur. Düver serisinde istatistiki önem F=31.43**, P<0.01 iken Harran serisinde F=51.15**, P<0.01 elde edilmiştir. Her iki toprakta konular arasındaki önemlilik sırasıyla (F=6.06*, P<0.05; F=8.59*, P<0.05) %5 seviyesinde olmuştur. PT’un en düşük olduğu noktada (her üç bileşenin de topraktan uzaklaştırıldığı durum) Smax değerinin de düşük olduğu görülmüştür. PT miktarındaki değişime karşın Smax değişimi Düver serisi toprağında önemli olmamış, Harran serisi toprağında önemli olmuştur (F=7.75, P<0.05). Toprak bileşenlerinin giderilmesi toprağın Smax ve PT miktarlarında artışa neden olurken POls miktarında azalmaya neden olmuştur.