Orman Ürünlerinin Endüstri-İçi Ticaretinin Analizi: Türkiye Örneği

Abstract

Endüstri-içi ticaret (EİT), ülkeler arasında gerçekleşen dış ticaretin aynı veya benzer ürün gruplarında iki yönlü gerçekleşip gerçekleşmediği hakkında bilgi vermektedir. EİT analizinde en çok kullanılan Grubel-Lloyd endeksine göre 0.50 üzeri değerler EİT’in yüksek olduğuna, 0.50’nin altindaki değerler ise EİT’in düşük olduğuna işaret etmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin orman ürünleri dış ticaretinde endüstri-içi ticaretinin ölçülmesidir. Bu kapsamda TÜİK özel ticaret sistemine göre elde edilen 2010-2022 orman ürünleri SITC (Mal Grupları Uluslararası Kod Sistemi) (Rev.3) 3 basamaklı dış verileri, Grubel-Lloyd endeksi ile analiz edilmiştir. Çalışmaya göre 2010-2017 döneminde dış ticareti açığı veren orman ürünleri sektörü, 2018 yılından itibaren dış ticaret fazlası veren bir sektöre dönüştüğü görülmüştür. Çalışma neticesinde, Türkiye orman ürünleri dış ticaretinde 2010-2022 dönemini kapsayan tüm yıllarda düşük seviyede EİT değerleri (0.33-0.47) ile karşılaşılırken, 2017-2022 dönemindeki EİT oranlarının (0.33-0.44) daha düşük olduğu görülmüştür. Orman ürünleri alt sektörü olarak ağaç ürünlerinde 2018 yılına kadar yüksek düzeyde EİT (0.50 üzeri), 2018 yılından itibaren düşük düzeyde EİT (0.50’nin altında) olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Kağıt ürünlerinde ele alınan bütün yıllarda düşük düzeyde EİT oranları (0.50’nin altında) ile karşılaşılmıştır. Son yıllarda kağıt ürünleri sektörünün EİT oranı (0.39), ağaç ürünlerine (0.30) kıyasla daha yüksek olduğu anlaşılmıştır. 2022 yılında işlenmişlik seviyelerine göre ham orman ürünlerinde yüksek seviyede EİT oranı (0.53) tespit edilirken, yarı-işlenmiş (0.43) ve işlenmiş orman ürünlerinde (0.27) ise düşük seviyede EİT oranları bulgusuna ulaşılmıştır. 14 alt ürün grubu içinde 5 alt ürün grubunda EİT oranları (0.50 üzeri) yüksek iken, diğerlerinde ise düşük düzeyde EİT oranları (0.50’nin altında) görülmüştür. 2010-2022 yıllarının tümünde basılmış yayınlar ürün grubunda çok yüksek düzeyde EİT oranı (0.75 ve üzeri) olduğu tespit edilmiştir. Genel olarak bakıldığında, Türkiye orman ürünleri dış ticaretinde endüstriler-arası ticaretin ağırlıkta olduğu ve dış ticaret fazlasının etkisiyle, endüstriler-arası ticaretin ihracat yönlü olduğu anlaşılmıştır.