Axel Olrik'in Epik Yasaları Bağlamında Dirse Han Oğlu Boğaç Han Boyunun İncelenmesi

Abstract

Danimarkalı halk bilimci Axel Olrik, halk anlatılarına farklı bir bakış açıcısı getirdiği “Halk Anlatılarının Epik Kuralları” isimli yazısını 1909 yılında yayımlamıştır. Olrik, bu yazısında halk anlatılarının benzerliğini ifade ederek on beş epik kural oluşturmuştur. Halk anlatılarının birbirine benzerliğini ifade eden Axel Olrik’e göre halk anlatıları nerede ortaya çıkarsa çıksın bu anlatılarla daha önce karşılaşmış hissine kapılırız. Mitler, türküler, efsaneler ve destanlar ise Olrik ’in saptadığı on beş epik kuralların uygulanabileceği edebi türlerdendir. Destandan halk hikâyesine geçişin ilk örneği olan Dede Korkut anlatıları ise destansı epik hikâyelerdir. Dede Korkut anlatılarında Oğuzların düşmanlarıyla ve kendi aralarında yaptıkları mücadeleler anlatılır. Bu mücadelelerde ise bey oğullarının önemli işlevleri vardır. Anlatıda her ne kadar Dirse Han başkahraman olarak görünse de asıl kahraman Dirse Han’ın oğlu Boğaç Han’dır. Bu çalışmada Dede Korkut anlatılarından ilki olan “Dirse Han Oğlu Boğaç Han” boyu Olrik ‘in saptadığı on beş epik kural çerçevesinde ele alınmıştır. Bu kurallar incelediğimiz halk anlatısına uygulanmış ve anlatının kurallara uygunluğu tespit edilmiştir.