The Column of Phocas and The Icon of Heraclius: Shift from Rome to Byzantium

Abstract

Roma İmparatorluğu’nun ne zaman Bizans’a evrildiği konusundaki tartışmaya arkeolojik ve sanat tarihsel kanıtların yardımıyla katkı sağlamak mümkündür. Günümüze ulaşmış birçok arkeolojik ve maddi kanıttan biri de Roma İmparatorluğu’nda neredeyse kesintisiz sürdürülmüş anıtsal sütun dikme geleneğindir. Bu geleneğin son evresi Roma İmparatorluğu’nun Bizans’a evrildiği süreçte önemli bir yere sahiptir. Roma kenti ve bu kentin kalbi Forum Romanum imparatorların diktiği birçok anıtsal sütuna ev sahipliği yapmaktaydı. Başkent Constantinopolis’e taşındığında ve imparatorluk Hristiyanlaştığında dahi bu geleneği hem eski hem de yeni başkentte sürdürmüşlerdi. Bu sütunlar onları Romalı geçmişlerine bağlayan devlet anıtlarıydı. Roma egemenliğini, imparatorun otoritesini, Romalı kimliğini, toplumsal hafızayı ve klasik kültürü temsil etmekteydiler. 7. yy’ın başında İmparator Heraclius bu geleneği terk etti. Onun iktidarı bazı tarihçiler için Roma imparatorluğunun sonu olarak kabul edilir. Bu bir tesadüften ziyade, Heraclius’un içinde yaşadığı dünyanın değişip dönüştüğünün de somut kanıtıydı. Anıtsal sütunlar adeta Roma imparatorluk ideolojisinin kamusal alanda dalgalanan bayrağıydı. İmparatorların anıtsal sütun dikme geleneğini terk etmeleri klasik kültürden ve Roma imparatorluk ideallerinden de kopmak anlamına gelmekteydi. Bu tarihsel durum, bugün Bizans denilen uygarlığın da doğuşuna işaret etmekteydi.