Bir İnsan Hakkı Olarak Serbest Zaman: Türkiye’deki Hukuki Durum Üzerine Bir Araştırma

Abstract

Bireylerin yaşam kalitesini, iş tatminini, sağlığını ve mutluluğunu artırmada serbest zamanın nitelikli bir şekilde değerlendirilmesi önemlidir. Buna ek olarak, serbest zaman hakkı modern toplumlarda önemli bir insan hakkı olarak kabul edilmektedir. Serbest zaman hakkı, modern toplumların yaşam tarzlarına ve çalışma koşullarına uyum sağlamak adına önemli bir konsepttir. İş ve diğer yaşamsal sorumluluklar arasında denge sağlamak, bireylerin genel refahını ve mutluluğunu etkileyebilir. Bu nedenle, serbest zaman hakkı, uluslararası düzeyde birçok insan hakları belgesinde ve sözleşmesinde tanınmış ve güvence altına alınmıştır. Serbest zaman hakkının korunması, uluslararası sözleşmelerde ve ülkelerin iç hukuk sistemlerinde çeşitli düzenlemelerle sağlanır. Bu düzenlemeler, bireylere serbest zamanlarını değerlendirme, kültürel faaliyetlere katılma, eğlence ve dinlenme gibi etkinliklere katılma özgürlüğünü tanıyarak, yaşam kalitelerini yükseltmeyi amaçlar. Ancak, her ülkede bu hakların nasıl uygulandığı ve korunduğu farklılık gösterebilir. Bu bağlamda, Türkiye'nin de taraf olduğu uluslararası sözleşmeler ve iç hukuk düzenlemeleri çerçevesinde serbest zaman hakkının nasıl korunduğu ve düzenlendiği konuları özel bir araştırma konusu olduğu söylenebilir. Ulusal literatürde serbest zaman alanında yapılmış birçok çalışma olmasına rağmen, bu alanda özel bir çalışmaya rastlanmamıştır. Ancak serbest zaman hakkı, en temel insan haklarından biri olarak kabul edilmekte ve hem uluslararası sözleşmelerde hem de ulusal hukukta sağlanan teminatlar açısından büyük önem taşımaktadır. Bu araştırma, serbest zaman hakkının Türkiye’de hukuki durumu belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu araştırmada, doküman analizi yöntemi kullanılarak Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler, 1982 Anayasası ve yürürlükte bulunan kanunlar içerik analiziyle incelenerek, serbest zaman hakkına ilişkin mevcut düzenlemeler belirlenmeye çalışılmıştır. Yapılan doküman incelemesine konu olan belgelerin analizinde içerik analizi tekniği kullanılmış ve veriler, Resmî Gazete arşivlerinde yer alan kanunlar, 1982 Anayasası’na ait maddeler, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi’ne ait resmi internet sayfalarında yer alan uluslararası belgelere ilişkin dokümanlar üzerinden elde edilmiştir. İlgili dokümanların içeriğinde yer alan serbest zaman hakkına ilişkin ifadeler, araştırma kapsamında belirlenen referans kelimelerin taranması sonucunda elde edilmiştir. Araştırmada, serbest zaman hakkıyla ilgili belgeler üç farklı kategoride (uluslararası belgeler, anayasa ve kanun) tasnif edilmiştir. Araştırma sonuçlarına dayanarak yapılan değerlendirmede, belgelerin serbest zaman hakkını ne kadar detaylı ele aldığını ortaya koymaya çalışılmıştır. Tasnif edilen belgelerin içeriğinde serbest zaman hakkına yönelik hukuki düzenlemelerin genel olarak, çocuk, kadın, yaşlı, engelli, öğrenci, genç ve işçi gruplarına yönelik oluşturulmuş taahhütler biçiminde olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular ışığında, serbest zaman hakkıyla ilgili çeşitli öneriler sunulmuştur.