Gölhisar orijinli Kızılçam (Pinus brutia Ten.) fidanlarında dona dayanıklı ailelerin belirlenmesi

Abstract

Günümüzde iklim değişikliğinin en önemli etkilerinden biri olan ekstrem hava koşullarının görülme sıklığının ve şiddetinin artması, ormancılık faaliyetleri üzerinde de rol oynamaktadır. Örneğin, yüksek sıcaklıklar ve kuraklık, ormancılık çalışmalarını olumsuz etkilediği gibi düşük sıcaklıklar da bu çalışmaları olumsuz yönde etkilemektedir. Düşük sıcaklık stresi bitkilerin büyümesini, verimliliğini ve yayılış alanlarını etkileyen önemli bir stres faktörüdür. Özellikle ağaçlandırma çalışmalarında başarılı olunabilmesi için dona dayanıklı türlerin ve orijinlerin belirlenmesi gereklidir. Daha önce yapılan don stresi çalışmalarında dona dayanıklılık bakımından popülasyon içi farklılıklar olduğu belirtilmiştir. Bu çalışmada kızılçamda Akdeniz Bölgesi Yüksek Islah Zonunda bulunan Gölhisar orijinli ailelerin soğuğa dayanıklılık varyasyonunun ortaya konması amaçlanmıştır. Başlangıçta 28 aileden tohum toplanmasına karşın sadece 26 aileden yeterli fidan edilmiştir. Dona dayanıklılık testleri dokuz sıcaklık kademesi (-5,-10,-15,-17.5,-20,-22.5,-25,-30,-40 °C) ve kontrol (+4 °C) kullanılarak 1+0 yaşındaki fidanlardan elde edilen sürgünler üzerinde, her bir sıcaklık kademesinde bir aile için 5 tekrarlı olarak 2022 yılı Şubat ayında gerçekleştirilmiştir. Don stresine tabi tutulan sürgünlerde oluşan don zararı klorofil floresans yöntemi ile belirlenmiş ve fotosentetik verimlilik verileri kullanılarak analizler yapılmıştır. Araştırma sonucunda dona dayanıklılık bakımından aileler arasında istatiksel ( p<0.0001) olarak fark bulunmuş ve Tukey HSD testi ile aileler gruplandırılmıştır. Ancak Tukey HSD testi ailelerin zarar gördüğü sıcaklık kademe aralıklarını verdiğinden ayrıca her aile için düşük sıcaklık ve doku zararı arasındaki ilişki doğrusal olmayan model yürütülerek Lethal Temprature %50 (LT50) değerleri hesaplanmıştır. Çalışılan ailelerde don zararı -17.5 °C’den sonra başlamış ve dona dayanıklılık düzeyi en yüksek -22.9 °C ile 8569 nolu aile, en düşük ise -18.7 °C ile 8587 nolu aile olarak belirlenmiştir.