Affiliation:
1. АбайатындағыҚазақұлттықпедагогикалықуниверситеті,Алматық,Қазақста
Abstract
Мақалада Қазақстанда су ресурстарының тиімсіз пайдалану салдары қарастырылып,алдын алу шаралары бойынша ұсыныстар жасалынады. Бұл зерттеудің мақсаты -еліміздің географиялық орналасуына байланысты, трансшекаралық су ресурстарының таралуын және еліміз үшін экономикалық, әлеуметтік әсерін зерттеу. Қазіргі таңда су ресурстары, еліміздің тұрақты даму стратегиясының маңызды элементтерінің біріне айналып отыр. Су –бұл адамзат үшін,орны бөлек ресурс. Бүкіл әлемнің дамуы тікелей сумен байланысты. Соның ішінде халықтың өсіп-өнуі, экономиканың дамуы, жалпы ішкі және сыртқы өнімі барлығы сумен тығыз байланысты. Сол себепті су ресурстарының Қазақстанға әсері сипатталады. Сондай-ақ, мақалада «Тұрақты даму» концепциясының алтыншы мақсатында қарасты-рылған, суресурстарын дұрыс пайдалануы, әсіресе тұщы сукөзін дұрыс қолдану, санитария-ны сақтау талаптары жайлыжәне қауіпсіздік талаптарын сақтай отырып ұйымдастырылған халықтың үлесі, тұщы судың қолданыстағы қорлары,тұщы су алу пайызы жайлы статисти-калық мәліметтер беріліп өтіледі. Сонымен қатар су ресурсарының тиімсіз пайдалу салдар-лары, трансшекаралық келісімдер қарастырылды. Және 11-сынып география оқулығынан су тапшылығы бойынша 2040 жылға арналған болжамдық картақарастырылады. Қазақстан –географиялық орналасуына байланысты, барлық ірі өзендердің төменгі сағасында орналас-қан мемлекет. Елімізге су ресурстарының жетіспеуі, ең алдымен, осы трансшекаралық өзендерге тікелейбайланысты. Мақалада трансшекаралық өзендерден бөлек, республика аумағында орналасқан су жүйелерін дұрыс пайдалану жайлыұсыныстар қарастырылады.Жалпы мақаладасу ресурстарын біріктірілген басқару жүйесіне анықтама беріліп, тұрақты даму бойынша, су ресурстарын дұрыс қолдану негізінде талдау жасалынады. Өзен жүйелерінің еліміздегі пайыздық көрсеткіші графикалық модельмен көрсетіледі. Су ресурстары бойынша біріктірілген басқару жүйесі қарастырылып, су тапшылығын азайту жолдары ұсынылады. Олар суресурстарына байланысты елімізде жасалынып жатқан ұлттық жоспарлар мен тұжырымдамалар негізінде жасалған.
Publisher
Abai Kazakh National Pedagogical University
Reference18 articles.
1. 1.ПрезидентҚасымЖомартТоқаевтіңЖолдауы:https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-kazakstan-halkyna-zholdauy-181416
2. 2.Суресурстарынбасқаружүйесіндамытутұжырымдамасы: https://egemen.kz/article/295035-su-resurstaryn-basqaru-dguyesin-damytu-tudgyrymdamasy-azirlendi
3. 3.SeidakhmetovM., AlzhanovaА., Baineeva P., AbdramankyzyА., Bekmanova G, TymbaevaZh. Mechanism of Trans boundary Water Resources Management for Central Asia Countries // Procedia -Social and Behavioral Sciences. V. 143, 2014. Р. 604 –609
4. 4.Impact of future energy policy on water resources in Kazakhstan https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2211467X19300367
5. 5.Siegfried T., Bernauer Т., Guiennet R., Sellars S., Robertson A.,Mankin J.,Bauer-Gottwein P., Yakovlev A. Will climate change exacerbate water stress in Central Asia? // Climat Change. V.112, 2012. Р. 881–899.