Works on Nur-ı Muhammedi in Turkish Literature and Nur-name 2 in Chagatai

Abstract

Nur-ı Muhammedî ya da Hakikat-i Muhammediye olarak bilinen kavram tasavvufta ilk yaratılan varlığa işaret etmektedir. Felsefi ekollerin etkisiyle ortaya çıkan bu anlayışa göre kâinat bu nurdan yaratılmıştır. Bu nur, peygamberden peygambere intikal etmiş, asıl olarak Hz. Muhammed (s.a.v.)’de vücut bulmuş, velâyet yoluyla aktarılagelmiştir ve sayesinde de evren varlığını sürdürmektedir. Tasavvufi eserlerde sıklıkla bu kavram ele alınmaktadır ancak 17. yüzyıldan itibaren adı Nur-name olan ve sadece Nur-ı Muhammedî kavramının anlatıldığı mensur eserler görülmektedir. Bugüne kadar Osmanlı sahasında Cafer Iyanî Bey ve Mustafa Takî Efendi tarafından yazılan Nur-nameler tespit edilmiş ve yayımlanmıştır. Ancak Çağatay sahasında son dönem Çağatay Türkçesiyle yazılmış çok sayıda mensur Nur-name karşımıza çıkmaktadır. Bilhassa Çağatay sahasında meslek risalelerinin yer aldığı mecmualar, fütüvvetnameler, içerisinde tespit edilen Nur-nameler ahilik kültürünün önemli bir parçası olarak yerini bulmuştur. Bu çalışmada Nur-ı Muhammedî kavramı ele alınmış; Osmanlı Türkçesi ve Çağatay Türkçesiyle yazılmış Nur-nameler tanıtılarak Koyunoğlu Şehir Müzesi ve Kütüphanesi’nde 13758 arşiv numaralı Çağatayca Nur-name üzerinde durulmuştur. Mensur eserin çeviri yazıyla aktarımının yanı sıra Türkiye Türkçesine aktarımı yapılmış, dikkati çeken dil ve yazım unsurlarına değinilmiş ve bu doğrultuda eserin klasik dönem sonrası Çağatay Türkçesiyle yazıldığı da ortaya konmuştur.