Główne czynniki formowania się nowoczesnej wspólnoty białoruskiej (XIX–XXI w.)

Abstract

Celem prowadzonych w przedstawianym tekście – w ramach socjologii historycznej – rozważań jest rekonstrukcja procesów społecznych formujących społeczeństwo białoruskie w jego wymiarach wspólnotowych i tożsamościowych między ostatnimi dziesięcioleciami zaborów a współczesnością. Interesującą kwestią jest wskazanie na przynajmniej wybrane elementy mechanizmu ewolucji społeczeństwa Białorusi, z czasem zawieszonego między symbolicznie pojmowanym Wschodem a Zachodem. W jakim stopniu problemy dzisiejszego społeczeństwa białoruskiego sięgają swymi korzeniami wieku XIX i czasów sowieckich? Niewątpliwie, u naszego wschodniego sąsiada nakładają się na siebie trzy typy wspólnot: trójjedyny naród ruski, wspólnota sowiecka i narodowa. Przejście w XIX stuleciu od zachodniego do rosyjskiego kręgu kulturowego wywołało przejęcie rosyjskich mechanizmów rozwoju społecznego, słabość zakorzenienia w strukturach (wartościach) wielopokoleniowego trwania, w tym instytucjach państwa, czego skutkiem jest dystans znacznej części Białorusinów do realiów życia społecznego postrzeganych jak zewnętrzne wobec nich. Utrata elit w wyniku rewolucji bolszewickiej oraz represji lat 30. spowodowała, że Białorusini stali się społeczeństwem prawie wyłącznie chłopskim. Sowieckość została im narzucona – w przeciwieństwie chociażby do republik bałtyckich – przed ukształtowaniem się wspólnot narodowych.