Abstract
Yukarı Fırat Havzası’nda İlk Tunç Çağı’ndan (MÖ 3200-2000) Demir Çağı’na ( MÖ 1200-700) kadar merkez ve köy yerleşimleri olarak nitelendirebileceğimiz, ova tabanında yer alan arkeolojik olarak araştırılmış çok sayıda yerleşim bulunmaktadır. Bu yerleşimlerin dışında merkezden uzakta kırsalda yarı göçebe yaşam tarzı devam etmektedir. Bu çalışmada Fırat Nehri’nin iki yakasında yer alan yerleşimlerdeki değişim ve dönüşümler incelenerek, bölgedeki kentleşme süreci anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla yerleşimlerdeki merkez, köy ve kırsal yerleşim kriterleri belirlenerek, yerleşim dokusu incelenmiştir. Yukarı Fırat Havzası’nda merkezi yerleşimlerin gelişiminde Kalkolitik Çağ’da (MÖ 3400-3200) Mezopotamya, İlk Tunç Çağı III’de (MÖ 2500-2000) yerel dinamikler, Geç Tunç Çağı’nın sonunda (MÖ 1500-1200) Hitit, Demir Çağı’nda (MÖ 1200-700) ise Geç Hitit kültürü etkili olmuştur. Bölgedeki kentleşme süreci, Güney Mezopotamya ile karşılaştırılmış, Güney Mezopotamya’dan farklı bir kentleşme süreci görülmüştür. Coğrafi etkiler, göçer hayvancılık gibi hareketli yaşam tarzı, Yukarı Fırat Havzası’nda Güney Mezopotamya’dan farklı bir gelişimi zorunlu kılmıştır. Bu nedenle bölgede Güney Mezopotamya’da olduğu gibi büyük çaplı kentler gelişmemiştir. Kentleşme kendine özgü dinamikleri ile gelişim göstermiştir.
Reference55 articles.
1. Algaze, G., Greenfield, H., Hald, M. M., Hartenberger, B., Irvine, B., Matney, T., & Rosen, S. A. (2021). Early bronze age urbanism in southeastern anatolia and upper mesopotamia recent analyses from Titriş höyük. Anatolica, XLVII, 1-70.
2. Bilgi, Ö. (1980). Köşkerbaba kazıları 1979. II. Kazı Sonuçları Toplantısı, 113-119.
3. Conti, A. M. & Persiani, C. (1993). When worlds collide cultural developments in eastern anatolia in the early bronze age. Frangipane, M., Hauptmann, A., Liverani, M., Matthiae, P. & Mellink, M. (Eds.), Between the rivers and over the mountains. Archaeologica anatolica et mesopotamica Alba Palmieri Dedicata (ss. 362-413).
Dipertimento di Scienze Storiche Archeologiche e Antropologiche dell 'Antichita, Universita di Roma La Sapienza.
Çevik, Ö. (2007). The emergence of different social systems in early bronze age anatolia: Urbanisation versus centralisation. Anatolian Studies, 57, 131-140.
4. Darga, M. (1983). Şemsiyetepe kazıları 1981 yılı çalışmaları. IV. Kazı Sonuçları Toplantısı, 55-62.
5. Darga, M. (1984). Şemsiyetepe kurtarma kazıları 1982 yılı çalışmaları. V. Kazı Sonuçları Toplantısı, 91-96.