MİLLÎ VE KÜLTÜREL KİMLİK SEMBOLİZMİ BAĞLAMINDA XARIBÜLBÜL

Abstract

Xarıbülbül, Azerbaycan’da başta Şuşa olmak üzere Karabağ bölgesinde yetişen ve toplum tarafından “dünyanın başka hiçbir yerinde yetişmediğine” inanılan, bu doğrultuda hakkında türlü inanç ve anlatılar bulunan çok renkli ve çiçekli bir bitkidir. Bülbül, gül ve dikenin bir arada bulunduğu ilginç bir fiziki yapıya sahip olduğu için “dikenli bülbül” anlamına geldiği kabul edilen “Xarıbülbül” sözcüğüyle ifade edilen bu bitkinin Azerbaycan tarihinde, kültüründe, folklorunda, sanatında kendine özel bir yer edindiği anlaşılmaktadır. Nitekim Hanlıklar döneminden itibaren başta şaire Ağabegüm/Ağabeyim Ağa (Ağabacı) Cevanşir ile ilişkilendirilmek üzere hakkında çok sayıda inanç, anlatı ve manzume oluşturulan bu bitkinin Azerbaycan halk kültürünün çeşitli alanlarında zengin ve dikkat çekici görünümleri belirginleşmiştir. Öte yandan Xarıbülbülün, 1990larda başlayan çatışmalar ve 2020 yılında gerçekleşen 44 günlük bir mücadelenin ardından Azerbaycan ordusunun zaferiyle sonuçlanan Vatan Muharebeleri sürecinde ve hemen sonrasında oldukça dikkat çekici bir şekilde Karabağ Zaferi’nin, bu mücadelenin ve zaferin tarihinin, bu mücadele sırasında şehit olan Azerbaycan askerlerinin ve genel olarak da Azerbaycan’ın özgürlüğünün ve bağımsızlığının sembolü haline dönüştüğü görülmektedir. Bu çalışmada, Xarıbülbülün Azerbaycan tarihinde ve kültüründe, sanatında, edebiyatında, folklorunda tuttuğu yer üzerinde ana hatlarıyla durularak onun Karabağ Savaşı ve Zaferi (Vatan Muharebesi) sürecinde nasıl yeniden millî ve kültürel bir kimlik sembolü haline dönüştüğü konusu ele alınmıştır.