HAİNLİK VE KAHRAMANLIK GÖLGESİNDE YAKIN DÖNEM TÜRKİSTAN TARİHİNDE BİR FENOMEN:MOLLA İBARAHİM BEG (LAKAY)

Abstract

Türkistan coğrafyasının yakın döneminde yaşanan tarihi olaylar işgal ile sonuçlandığı için, o dönemde Sovyet işgaline karşı koyan şahsiyetler hainlik suçlaması ile yaftalanmışlardır. Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrası bağımsızlığına kavuşan Türk Cumhuriyetleri’nde yeni bir anlayış ortaya çıktığı için o dönem tarihi olayları farklı bakış açıları ile ele alınmaya başlanmıştır. Bu durum doğal olarak bazı isimler hakkında tartışmaların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu bağlamda en tartışmalı isimlerden biri Molla İbrahim Beg olmuştur. Enver Paşa’ya takındığı tavır ve Alim Han ile kurduğu ilişki yüzünden Sovyet karşıtı çevreler tarafından da eleştirilen Molla İbrahim Beg, kimlik inşa etme sürecinin yaşandığı günümüz Özbekistan’ında tarihi bir kahraman olarak değerlendirilmeye başlanmıştır. Hainlik ve kahramanlık gibi göreceli kavramların gölgesinde kalan Molla İbrahim Beg’in dönemin şartlarına göre değerlendirilmesi ve yaptığı faaliyetlerin ortaya konması çalışmanın ana konusunu teşkil etmektedir. Çalışmanın giriş kısmında Molla İbrahim Beg’in faaliyet gösterdiği zaman ve mekanda meydana gelen tarihi olayların genel bir özeti yapıldıktan sonra, hainlik ve kahramanlığı ile ilgili farklı görüşlere yer vermek suretiyle konunun ayrıntılarına geçilmiştir. Hainlikle suçlanmasında baş nedenlerden olan Enver Paşa’ya tavrı ve Alim Han ile olan ilişkisi üzerinde durularak konu daha da derinleştirilmeye ve farklı bakış açıları ortaya konmaya çalışılmıştır. Sovyet karşıtı askeri faaliyetleri ve Afganistan hükümeti ile ilişkileri irdelenerek Türkistan Türklüğü için ön plana çıkışının tarihsel sebepleri ve önemi ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonuç kısmında hainlik ve kahramanlık gibi göreceli kavramlardan bağımsız, akademik metoda uygun objektif çıkarımlar yapılmaya çalışılmıştır.