MİS – QRAFİT KOMPOZİSİYASINDA MİSİN MİQDARININ KOMPONENTLƏRİN DİSPERSLİYİNDƏN ASILILIĞI VƏ ƏMƏLƏ GƏLƏN MİSLƏNMİŞ QRAFİT HİSSƏCİKLƏRİNİN FORMASININ TƏDQİQİ

Abstract

Müxtəlif şəraitlərdə sürtünmə əmsalının kiçik qiymətinə və yeyilməyə yüksək müqavimətə malik materiallara tələbat iş şəraitinin mürəkkəbliyindən asılı olaraq daim artır. Bu isə yeni antifriksion materialların işlənməsini tələb edir. Belə materiallar arasında mis əsaslı antifriksion materiallar xüsusi yer tutur. Məhdud yağlama şəraitində, sürtünmə qovşaqlarında mis – qrafit ovuntu materialının tətbiqi avadanlığın etibarlığını və işlənmə müddətini artırır. Yüksək yük və sürət şəraitində işləyən qovşaqlarda isə tərkibdə qrafitin miqdarının nisbətən yüksək olması tələb edilir. Belə ki, yüksək qrafit tərkibli mis – qrafit materialları asanlıqla sürtgüsüz, məhdud sürtgülü, müxtəlif sulu məhlul mühitlərində işləyən sürtünmə qovşaqlarında tətbiq etmək olur. Lakin tərkibində qrafitin (kütlə) miqdarının 5 – 6 % - dən yüksək olması kompozisiyanın mexaniki xassələrinin kəskin şəkildə aşağı düşməsinə səbəb olur. Bu əsasən qrafitin miqdarının artırılması ilə metal matrisanın kəsilməzliyinin pozulması, diskert matrisa yaranması ilə izah edilir. Müəyyən olunmuşdur ki, mis – qrafit kompozisiya materialında qrafitin yüksək miqdarının təmin edilməsi onun misləndirmədən sonra tərkibə daxil edilməsilə və komponentlərin disperliyinin dəyişdirilməsilə mümkündür. Hazırki məqalədə mis – qrafit kompozisiyasında ayrı – ayrı fraksiyalar üzrə qrafit hissəciklərini örtən mis təbəqəsinin miqdarının (% - lə) mis hissəciklərinin ölçüsündən asılılığı tədqiq edilmişdir. Aydın olmuşdur ki, müəyyən qalınlıqlı mis təbəqəsinin alınması üçün dispersliyi yüksək olan qrafit hissəciklərinin örtülməsinə aşağı disperslikli hissəciyə nisbətən daha çox mis sərf olunur. Deməli, lazımi mexaniki və tribotexniki xassəli material əldə etmək üçün mis əsasın disperliyini saxlamaqla qrafit dənəciklərinin ölçüsünün artırılması kifayət edir. Açar sözlər: mis – qrafit, kompozisiya materialları, elektrokimyəvi misləndirmə, disperslik,disperliklər nisbəti, mikrostruktur