HONEY IN CLASSICAL TURKISH POETRY

Abstract

ÖZ Balın, tarihi geçmişinin çok eski dönemlere dayandığı bilinmektedir. Bugün dünyanın bilinen en eski balının Mısır firavun mezarlarında bulunduğu tespit edilmiştir. Arkeologlar antik mezarlarda gömülü hâlde bulunan birçok bal ve balmumu kalıntısına rastlamışlardır. Bal yüzyıllar boyunca bir besin maddesi olarak mutfaklarda yerini alırken Osmanlı mutfak kültürünün de bir vazgeçilmezi haline gelmiştir. Saray halkının sevdiği ve tükettiği tatlılar arasında bulunan bal birçok özelliği sayesinde gerek tıp alanında gerekse alternatif tıpta sıkça tercih edilen bir ürün olmuştur. Bal hem besin maddesi hem de tedavi amaçlı kullanılan bir malzeme olması dolayısıyla birçok araştırma ve inceleme alanın da ilgi odağı haline gelmiştir. Bu çalışma çerçevesinde divan şairleri balla ilgili olan kavramları şiirlerinde önemli bir materyal kaynak olarak kullanmışlardır. Kadınların güzellik için kullandığı ürünler arasında bulunan bal, klasik Türk şairleri tarafından sevgilinin güzellik unsurunu ifade edebilmek için kullanıldığı görülür. Şairlerin şiirlerde bal kelimesini karşılayan asel, engübin ve şehd gibi sözcükleri kullandıkları tespit edilmiştir. Klasik Türk edebiyatı metinlerinden biri olan divanlarda, teşbih ve mecazi anlamlarıyla ele alınan balın, şairler tarafından nasıl işlendiği üzerinde durulmuştur. Balın, mazmun olarak kullanıldığı beyitlerden örnekler verilerek konu bazı başlıklar altında incelenmiştir. Taraması yapılan beyitlere bakıldığında bal, yalnızca tedavi amaçlı değil; kimi zaman sevgilinin güzelliği, kimi zaman bir sözün kıymeti bala teşbih yapılarak anlatılmıştır. Bal ve şarap ikilisinin çeşitli sembolik anlamlarından söz edilirken, balmumu ise sevgilinin güzellik unsuru şeklinde ifade edilmiştir. Bal bazen toplumun sözleri olarak nitelendirdiğimiz atasözleri ve deyimler olarak karşımıza çıkarken bazen de büyü yapmak için kullanılan bir malzeme olduğu görülür.