ARAF’TA YAŞAMAK: IVO ANDRİÇ’İN DRİNA KÖPRÜSÜ ROMANINDA KULLANILAN ‘KÖPRÜ’ METAFORUNUN SINIR ÇALIŞMALARI BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Abstract

16. yüzyılda Batı Avrupa ve Amerika’nın bazı bölgelerinde hâkim sistem olan kapitalist dünya ekonomisi, 19. yüzyılla birlikte dünyaya yayılarak evrensel niteliğine ulaşmıştır. Bu yayılma, bölgeleri kendi özgül koşulları doğrultusunda değiştirip dönüştürmüş ve beraberinde ‘eski düzen’ ile ‘yeni düzen’ arasındaki etkileşimin aynı anda var olduğu bir sisteme yol açmıştır. Bu etkileşimin yaşandığı topraklardan biri olan Balkan coğrafyasının 19. yüzyılı, Ivo Andriç’in ‘Drina Köprüsü’ adlı romanında ele alınmıştır. Kapitalist dünya sisteminin işleyişini sağlayan milli devlet, milli kimlik ve sınırlar gibi oluşumların ortaya çıkış serüveninin Drina nehri üzerinde inşa edilen Drina köprüsünün etrafında yaşananlar aracılığıyla aktarıldığı bu roman, özellikle kapitalist devletin temel özelliği olan sınırların kara hudutlarıyla belirlenmiş yapılar olarak toplumu, ‘biz’ ve ‘öteki’ olarak kurgulamanın yolunun nehir üzerine inşa edilen köprüler aracılığıyla nasıl sağlandığını göstermesi bakımından önem taşımaktadır. Böylece Andriç’in güçlü gözlem yeteneğiyle tarihsel gerçekliklerin köprünün yapım süreci ile aktarılması, aslında sınır dediğimiz olgunun yalnızca kara hudutlarına çekilmiş bir hat olmanın ötesine taşınabileceğini göstermesi açısından özgün bir nitelik taşımaktadır. Toplumsal sınırın günlük yaşam pratikleri dolayımıyla etkileşiminin gerçekleştiği mekân olarak Drina köprüsü, toplumlar arasında ‘imkan’ olmanın yanı sıra ‘engel’ olma halinin de eş anlı üretildiği simgesel yapı olmuştur.