Dede Korkut Kitabı'nda Yeme-İçme Kültürüne İşlevsel Yaklaşım

Abstract

Dede Korkut Kitabı’nda yer alan hikayelerde bireyin ve toplumun en temel ihtiyacı olan beslenme çevresinde gelişen yeme-içme kültürü bu hikâyelerin birçoğunda yer alır. Hikâyelerde Türk toplumunun kültürünü taşıma ve aktarmadaki işlevselliğini yeme-içme gelenekleri çerçevesinde görmek mümkündür. Bronislaw Malinowski’nin öncülüğünde öne çıkan işlevsel kuram, toplum içinde doğup gelişen geleneklerin farklı işlevleri olduğuna dikkat çekmektedir. Bu çalışmada Dede Korkut Kitabı’nda yer alan yiyecek ve içeceklerin, Türklerin beslenme alışkanlıkları çerçevesinde gelişen işlevlerinin yorumlanması amaçlanmış, yeme-içme gelenekleri işlevsel bir yaklaşımla değerlendirilmiştir. Öncelikle Malinowski’nin kültür tanımı ve görüşleri ele alınarak Dede Korkut anlatılarının kültürel yanı üzerinde durulmuştur. Ardından anlatılarda yer alan yiyecek ve içeceklerin toplumsal gelenekler çerçevesinde işlevselliği ele alınmıştır. Bu işlevler, yeme-içmenin fizyolojik, toplumsal, dinî-manevî, keyif verme ve sınama işlevi olarak beş ana bölümde incelenmiştir. Yeme-içmenin toplumsal işlevi kendi içerisinde misafir ağırlama gelenekleri, toy, düğün ve yağma gelenekleri, av gelenekleri olarak üç farklı başlıkta değerlendirilmiştir. Dinî-manevî işlev ise kurban ve ölü aşı kapsamında ele alınarak ardından Malinowski’nin temel ihtiyaçlar ve bunlara verilen kültürel cevaplar üzerine geliştirdiği modele göre değerlendirmeler yapılmıştır.